Ragnarok is een Noorse legende die gaat over de ondergang van de goden en het einde van de wereld. De Noorse godenschemering. Het is het thema van People Come, People Go, het lange nummer van de elpee Reality fills Fantasy.
Hans Ziech sprak in het interview voor de podcast Dwarstrekkers over de grote thema’s, de concepten die op de diverse vroegere albums gebruikt worden en noemde daarin het verhaal van Ragnarok. Het betekent het (nood)lot van de goden. De legende is onderdeel van de Noorse mythologie en gaat over de geschiedenis en ondergang van de goden. Het is het thema van People Come, People Go.
Als je je altijd al hebt afgevraagd waar toch die eerste strofen van People Come, People Go, met ‘Norwegian woman’, ‘the twilight of the Gods’ en ‘the wolf who’s growin’ strong’, over gaan, dan kun je die teksten na het lezen van de legende van Ragnarok vast beter plaatsen.
It has been told So many time Over and over again ‘Bout nights and days to come
Isn’t it time Norwegian woman You give to understand The twilight of the Gods
After all the frozen years Fire scorched the crystal gate The nightly god fights helplessly Against the wolf who’s growin’ strong Silence – all is lost The time will come that after all Sunshine feeds the brand new world
Volgens de legende begon het einde van de wereld met sneeuw en ijs. Een langdurige en vernietigende winter zou de aarde volledig bedekken onder lagen van ijs, sneeuw en duisternis. De mensheid zou deze ramp niet doorstaan: tijdens de sombere dagen die volgden op de hevige sneeuwstormen, zouden families uit elkaar vallen. In de chaos die daarop volgde, zouden de samenlevingen op aarde op dramatische wijze ten onder gaan.
Naast de ondergang van de menselijke beschaving, zou de kou ook leiden tot verwoestende rampen en zouden mythische wezens de situatie verder verslechteren. Wolven zouden zowel de zon als de maan verslinden, waardoor de wereld voorgoed in duisternis gehuld werd. Aardbevingen van ongekende kracht zouden de aarde treffen, terwijl de machtige wolf Fenrir zijn ketenen brak en de reuzenslang Jörmungandr uit de diepe oceanen tevoorschijn kwam, het land op, om het gevecht aan te gaan. Na het gevecht verdween de wereld uiteindelijk in zee, waarna het weer als nieuw boven de golven vandaan kwam.
Het is een verhaal over een strijd tussen orde en chaos, die voortdurend in elkaar overgaan. Chaos verslaat de kosmos, alleen om plaats te maken voor een nieuwe scheppingsorde. Door naar het verhaal van Ragnarok te luisteren, haalden de Vikingen moed uit het voorbeeld van “hun” goden en hielden ze vast aan de gedachte dat een heldhaftig leven hen eeuwige roem zou brengen. Voor de oude Noormannen betekenden de gebeurtenissen van Ragnarok dus niet zozeer het einde van alles, maar eerder een symbolische belofte van voortbestaan na de dood.
In de muziek werd de legende van Ragnarok in de 19e eeuw bekend door de Duitse componist Richard Wagner door Götterdämmerung (Twilight of the Gods), de laatste van zijn opera’s van Der Ring des Nibelungen.
Veel fans van het eerste uur zien het als een muzikaal doodvonnis van de band, maar qua commercie praten we over het meest succesvolle album van Earth and Fire: ‘Reality fills fantasy’ uit 1979.
Na twee wijzigingen in de bezetting van Earth and Fire eind 1978 waarbij Theo Hurts op bas wordt vervangen door Jerney’s levenspartner Bert Ruiter (ex-Focus) en Ton van der Kleij plaats maakt voor Ab Tamboer gaat de nieuwe ploeg werken aan nieuw materiaal. De band staat in die periode weinig in de spotlights, het aantal optredens neemt sterk af en daardoor steken de geruchten de kop op dat de groep uit elkaar is en Jerney solo verder gaat.
Romeo en Julia in de Sinaï-woestijn
In het voorjaar van 1979 ontvangt de band bezoek van ‘zesde bandlid’ Jaap Eggermont en platenmaatschappij Polydor om de nieuw opgenomen demo’s te laten luisteren. Maar de demobanden vielen in verkeerde aarde. Jaap zei tegen Gerard Koerts: ‘Ik hoor geen hit. Je gaat de verkeerde kant op, Koerts. Jullie zijn een serieuze band, geen slap aftreksel van Toto.’ Er werden nog wat suggesties gedaan voor een thema in de sfeer van de Franse schrijver Jules Verne, en Peter Koelewijn kwam zelfs met het idee om iets te doen met de Zesdaagse Oorlog die net was gevoerd. Hij zag het helemaal voor zich: Romeo en Julia midden in de Sinaï-woestijn.
Platenmaatschappij Polydor liet het afweten en via manager Frits Hirschland kwam de band onder de hoede van Phonogram, nota bene een zusterbedrijf van Polydor, terecht. Een voorschot werd losgepeuterd, maar dat was niet voldoende om de studio in te duiken. Daarop besloot Earth and Fire, als eerste Nederlandse formatie, een eigen productiemaatschappij op te richten en de studioband zelf te betalen. Phonogram zag deze aanpak wel zitten en gaf een voorschot van 60.000 gulden. Er ontstond een achtmanschap van investeerders dat de royalties van de nog op te nemen plaat zou verdelen: de vijf bandleden, Frits Hirschland, de nieuw aangetrokken producer Gerrit-Jan Leenders en Frans Mijts, eigenaar van de Soundpush Studio in Blaricum. Phonogram bezat de rechten om het eindproduct in Nederland uit te brengen, in het buitenland mocht de band zelf deals met platenmaatschappijen sluiten. In ruil voor de deal bood Frans Mijts zijn studio aan voor de opnames, maar dan wel in de nachtelijke uurtjes als er geen betalende klanten bezig waren.
Opnames Reality Fills Fantasy
Zo ontstond ‘Reality fills fantasy’ in een aantal nachten van 1979. John Tilly zat aan de knoppen, sessiemuzikanten als Raoul Mayora en Fred Leeflang deden mee, evenals de Kayak-familie. Rick van der Linden leende zijn pijporgel uit voor de opnames. Jerney: ‘We werkten gedisciplineerd. Om tijd te winnen kookten we om beurten, en sliepen we vlakbij, bij Johan Slager en Frits Hirschland, die een huis deelden. We hadden de demo’s heel goed voorbereid zodat we onze schaarse tijd in de studio optimaal konden benutten.’ Gerard: ‘Het ging eigenlijk heel goed. Kicken, net als vroeger. Ook al hadden we bij eerdere plaatopnames in de studio het rijk voor ons alleen gehad, blijkbaar kon het ook op deze manier.’ Hij herinnert zich de euforie in de studio, ook tijdens de opname van het symfonische, elf minuten durende openingsnummer. ‘Op een gegeven moment bedacht ik het orgelriedeltje in het midden. Thijs van Leer, de oude bandgenoot van Bert Ruiter die er toevallig ook was, zat in de kantine. Toen hij over de monitorspeaker hoorde wat er gebeurde kwam hij ook kijken. “Wat ben jij nou weer aan het doen, Koerts, te gek!” Ineens stroomde de ruimte toen vol, iedereen uit z’n dak. Net zo enthousiast als Rick van der Linden. Zo is de hele elpee in een te gekke sfeer tot stand gekomen.’
Het contract met Phonogram werd getekend op 14 september 1979, een gelegenheid waarbij barkeeper Jos Kortlevers van het Amsterdamse Marriot hotel zijn zogeheten Earth and Fire-cocktail presenteerde.
Teken van leven
In aanloop naar de release bedacht de knotsgekke Frits Hirschland de stunt om op de voorpagina van De Telegraaf een advertentie te plaatsen: “Opsporing verzocht, beloning f 10.000,-. 5 juli 1979 is gestolen te Amsterdam op het Rokin uit Mercedes 300D, kenteken 18 TD 47 om plm. 17:00 uur een 24-sporenband, inhoudende een opname van Earth and Fire, nr. Door S821CO.’ De pers pikte het bericht op: Earth and Fire stond weer in de aandacht.
‘Reality fills fantasy’ verschijnt in oktober 1979. De hoesfoto is tijdens de opnames van het album gemaakt door Govert de Roos en stralen een ongedwongen sfeer uit. In de rubriek elpeenieuws van Toppop wordt op 1 oktober een voorproefje van de LP gegeven en een dag later gaat de LP officieel in première op de VARA-dinsdag via Hilversum 3. In het programma van Frits Spits zijn Jerney, Bert en Gerard aanwezig om een aantal vragen van de disc-jockey te beantwoorden. Bij Veronica wordt ‘Reality fills fantasy’ elpee-van-de-week. Fanclubbleden mogen meebepalen wat de eerste single gaat worden: ‘Weekend’ komt als beste keuze uit de bus. Dit terwijl Phonogram de hoesjes van de eerste single al heeft klaarliggen: ‘Fire of love’. Als de plugger links en rechts andere voorkeuren hoort en ook de regie-assistente van Toppop laat weten dat het nog maar de vraag is of ze ‘Fire of love’ airplay zouden geven, besluit men alsnog ‘Weekend’ als eerste ‘visitekaartje’ uit te brengen. Dit gebeurt op 29 oktober en Earth and Fire staat diezelfde dag in de tv-studio’s voor een beroemde opname van ‘Weekend’ in, jawel, Toppop. Het nummer wordt een regelrechte nummer 1-hit over bijna heel Europa en bleeft Earth and Fire een heel nieuw leven in. Ook de LP ‘Reality fills fantasy’ stoot door naar de hoogste regionen van de albumlijst en is het best verkochte album in de geschiedenis van de band. Later zullen ze zowel voor ‘Weekend’ als ‘Reality fills fantasy’ goud en platina krijgen op een feestje op Blair Castle in Schotland, en nog een rij aan onderscheidingen voor deze producties zoals de Gouden Harp en Exportprijs voor best verkopende artiest in het buitenland.
In de najaar 2006 verschenen biografie van Earth and Fire is te lezen hoe ‘Weekend’ ontstond, het nummer dat Earth and Fire weer op de kaart zou zetten. Gerard: ‘Ik voelde al direct aan dat het in al z’n eenvoud iets verduiveld magisch in zich had. Mensen reageerden er sterk op als ik het voorspeelde op gitaar. (…) In m’n tuin in Zoeterwoude componeerde ik toen de muziek voor Weekend. Een beetje varend op m’n routine, experimenteren, akkoordjes slaan, meeneuriën. Langzaam kreeg ik een goed gevoel bij de sfeer die ontstond.’ De tekst schreef hij in Talloires, een dorp in de Franse Haute-Savoie, waar hij met zijn gezin bij zijn broer logeerde. Gerard geloofde zo sterk in het nummer dat hij de melodie en akkoorden al voor de repeteersessies onder zijn naam deponeerde bij Buma Stemra, iets wat hij nog nooit eerder gedaan had.
Earth and Fire-in-lood
In 1979 vervaardigde Peter Scherpenzeel, broer van Kayak’s Ton Scherpenzeel, in opdracht van manager Frits Hirschland een glas-in-loodraam met daarop een afbeelding van ‘Reality fills fantasy’. ‘Dat glasbranden is nu nog gewoon een hobby van mij. Maar als het met Kayak over blijkt te zijn, wil ik ervan gaan leven’, aldus Peter in 1979. Destijds werd er overwogen om het te laten roeleren bij een aantal grote platenzaken, maar dat is er nooit van gekomen. Tegenwoordig is het raam te vinden in de Soundpush 2 studio. Ironisch dat het net bij de werkplek van Jaap Eggermont hangt, de oud-producer van Earth and Fire. Hij zag de muziek van de band ten tijde van het album niet meer zitten en beëindigde toen de samenwerking.
